Edinburgh Napier University

  Japan is one example of a democratic state governed by the rule of law, which ratified international conventions on children’s rights, yet it has been struggling with their full implementation. A vivid example of such a problem is the system of single parental authority after divorce, known in Japanese as Rikongo no Tandoku Shinken (離婚後単の単独親権). Under the pretext of protecting the children’s best interests against conflicted parents, a long time ago, the Japanese legislator established a system in which one of the parents automatically loses parental authority and has no legal guarantee of maintaining contact with the child. The article will outline this issue by indicating its legal and historical sources, presenting statistical data and societal views of Japanese citizens, describing practical aspects related to the impact of the system on contact with the child, examining the most famous court rulings, and finally, shedding light on the upcoming reform. There is no doubt that the single parental authority system is inconsistent with the UNCRC standards, and its revision has been recommended for years. However, international pressure forced the Japanese government to initiate the discussion on the reform. After all, on 30 January 2024, the Family Law Subcommittee adopted outlines of the amendment of the Civil Code to introduce joint parental authority after divorce. Since the government supported the reform of the parental authority system, the Diet will possibly pass the bill soon without additional controversies. The introduction of the amendments to the Civil Code will profoundly change the definition of parental authority, provision on the residence, maintaining contact, and child support. Thus, the current legislative action will fundamentally change the Japanese family law system.

Japonia jest jednym z demokratycznych państw prawa, które ratyfi kowały międzynarodowe konwencje dotyczące praw dziecka, lecz mimo wszystko zmagają się z ich pełnym wdrożeniem. Namacalnym przykładem takiego problemu jest system pojedynczej władzy rodzicielskiej po rozwodzie, znany po japońsku jako Rikongo no Tandoku Shinken ( 離婚後単の単独親権). Pod pretekstem ochrony najlepszego interesu dziecka w obliczu konfl iktu pomiędzy rodzicami, wiele lat temu japoński prawodawca wprowadził system, w którym jeden z rodziców automatycznie traci władzę rodzicielską i nie posiada prawnego interesu utrzymania kontaktu z dzieckiem. Niniejszy artkuł pokrótce zarysuje ten problem poprzez wskazanie jego źródeł prawnych i historycznoprawnych, przedstawiając dane statystyczne i opinie japońskiego społeczeństwa oraz wskazując na praktyczne aspekty związane z wpływem systemu na kontakty z dzieckiem. W dalszej części tekstu przybliżone zostaną najważniejsze wyroki sądowe w tej materii oraz omówiona zostanie bieżąca reforma prawa rodzinnego w Japonii. Nie ulega wątpliwości, że system pojedynczej władzy rodzicielskiej jest sprzeczny z pryncypiami ustanowionymi przez Konwencję Praw Dziecka, zaś jego rewizja jest postulowana od wielu lat. Jednak to dopiero presja międzynarodowa zmusiła japoński rząd do zainicjowania debaty nad reformą. Ostatecznie, 30 stycznia 2024, Podkomisja ds. Prawa Rodzinnego przyjęła zarys poprawek do Kodeksu Cywilnego w celu wprowadzenia systemu wspólnej władzy rodzicielskiej po rozwodzie. Z racji na to, że rząd popiera postulowane zmiany, Parlament prawdopodobnie przegłosuje projekt ustawy bez dodatkowych obiekcji. Wprowadzenie poprawek do Kodeksu Cywilnego gruntownie zmieni defi nicję i zakres władzy rodzicielskiej, obowiązków rodziców, wykonywanie wspólnej lub pojedynczej władzy rodzicielskiej, jak również przepisy dotyczące opieki na dzieckiem, kontaktów i obowiązków alimentacyjnych. Procesowana obecnie zmiana legislacyjna fundamentalnie zmieni oblicze japońskiego prawa rodzinnego.